Resim
Ebru Resimleri
Baskı Resimleri
Guaj Boya
Pastel Boya
Sulu Boya
Sprey Boya (Graffiti)
Kaligrafi
Alıntıdır. Resanat.tr.gg
Resimde kompozisyon
Resmi meydana getiren unsurların yüzey üzerine göze hoş gelecek şekilde yerleştirilmesidir. Sanatçılar bugüne kadar bir çok değişik kompozisyon şekliyle çalışmışlardır. Rönesans ve diğer klasik çalışmalarda” merkezi kompozisyon “uygulanmıştır. Konunun önemli unsurları tablonun merkezinde yer alır, diğer unsurlar bunun etrafında gelişir. Rönesans’ta çok kez üçgen kompozisyonlar yapılmıştır. Konudaki en önemli figürler bu üçgenin içinde yer alır, daha sonra spiral şekilli kompozisyonlar da yapılmıştır. Modern resimde ise konu tablonun her tarafına dğılmıştır. Ressamlar kompozisyonu kurarken gözün tabloyu rahatça dolaşması için şekilleri” tablonun arabeski “denilen gizli çizgiler üzerine sıralarlar. Bu çizgiler gözümüzü tablo üzerinde dolaştıran gizli yollardır, tablodaki bir ışık, renk veya şekille göz bu seyahate başlar. Leke,renk, çizgi , ışık-gölge, hareket ,denge , armoni gibi öğeler bu yolculuğun zevkini artırırlar. Kompozisyonun ana hatlarını çizgiler oluşturur ; dik , yatay , eğik,eğri vs. Kırık çizgiler kullanılmaz.
Resimde Kompozisyon çeşitleri
1- Klasik Kompozisyon( Kapalı )
Bu tür kompozisyonlarda konuda önemli olan kısım tablonun merkezinde yer alır. Diğer unsurlar simetrik bir şekilde etrafına yerleştirilir.
Klasik kompozisyon özellikle rönesans döneminde uygulanmıştır . Simetrik bir şekilde yerleştirilir dedim ama simetri kompozisyonda monotonluk yaratan bir durumdur. Burada monotonluk sağ ve soldaki üçlü gruplarda figürlerin hareketi ile kırılmaktadır.
İspanyol ressam Velazquez’in bu resminde de klasik yerleştirme görülüyor. Konunun merkezinde iki komutan yer almakta ,sağ ve solda gruplar bulunmaktadır.
Bu resimde de konunun iki önemli kişisi Aristo ve Eflatun konunun merkezinde yer almakta , yatay çizgiler istikametinde figürler yerleştirilmiş. Fotoğrafta resmin sağ kısmı biraz eksik ,altta sağdaki ve soldaki figürlerle kitleler oluşturulmuş , sayılar eşit ama dediğim gibi figürlerin hareketleri ile bir canlılık yaratılmış . Rönesans resminde yunan mimarisindeki , dik yatay , yatay çizgiler kompozisyonda çokça kullanılmıştır . Sanatçılar bu dönemde altın sayılar dediğimiz sayıları kullanarak kompozisyonlarını oluşturmuşlardır.
Altın Kesim
Küçük parçanın büyük parçaya oranı , büyük parçanın her iki parçanın toplamına olan oranına eşittir. AC/CB=CB/AB , bu orana altın kesim denir. Altın kesime göre sıralanan sayılar;1, 2, 3, 5, 8 ,13, 21 diye son iki sayının toplanması ile devam eder . Yunan mimarlığında uygulanan bu sayılar Rönesansla birlikte tekrar önem kazanır. Mimaride ve resimlerin yerleştirilmesinde bu sayılara göre hareket edilir. Bu sayılardan kullanarak kağıdın ölçüleri tespit edilir ve kompozisyonda kullanılan bölümler bu sayılarla belirlenir.
Rönesans resminde kullanılan kompozisyonlardan biri de konunun piramidal bir şekilde yerleştirildiği kompozisyondur . Figürler bir üçgenin içine yerleştirilir.
2- Modern Kompozisyon (açık)
Modern kompozisyonlarda konu tablonun bütün yüzeyine dağılmıştır, tablonun dışında da devam ediyor gibidir .
Kompozisyonda bütünlüğün sağlanmaması , dağınık bir yerleşim de hoş olmaz . Kompozisyonda parçaları birbirine bağlarken açık ve koyulardan, reknklerden yararlanırız .Figürlerle kitleler oluşturmak da buna yardım eder. Resme yeni başlayanlarda çok görülür, bir çok şeyi tek tek , parça parça yerleştirirler .
Resimde görüldüğü gibi figürler koyu tonlar ile bir kitle oluşturmuşlardır . Koyular ağaçla yukarıdan başlayarak alttan kağıdın öbür ucuna kadar gitmekte . Manzara resimlerinde gökyüzü veya kara parçasından biri daha çok kullanılarak simetri bozulur .Yine resme başlarken açıklar mı daha çok kullanılacak koyular mı karar vermeli.
Bu resimde biçim benzerliklerinin , bütünlüğün sağlanmasında etkisi olmuştur . Aynı renk resmin her tarafında kullanılmıştır. Kırmızı renk dikkatimizi bir merkeze çekmektedir, gözümüz oradan başlayarak tabloyu dolaşmakta .Figürler bu dolaşımı sağlayacak şekilde yerleştirilmiş , tablonun arabeski dediğimiz kompozisyonu oluşturan gizli çizgiler belli oluyor.
Klasik resim anlayışında koyu tonlar çokça kullanılırdı . Resmin etrafı koyu tonlarla çevrilip ışık ortalarda kullanılırdı . Figürlerle bir kitle oluşturulmuş, kolay kompozisyonun kurallarından biri bu kitleleri oluşturup koyu tonlarla birbirine bağlamaktır. Duvar örerken taşları harçla bağlamak gibi . Klasik resimlerde ışık bir noktadan gelir.
Bu resimde benzer tonlardaki lekelerin yanyana gelerek tabloda bütünlüğü sağlamasını görüyoruz.
Resim yaparken kompozisyonda dikkat edeceğimiz noktalar
1- Demek ki ; figür ve motifler seyircinin gözünü resmin merkezine çekerek , resmin içinde rahatlıkla dolaştıracak bir şekilde yerleştirilir .
2- Konuyu daha iyi anlatabilmek için sanatçı bazı kısımlarda abartmalara ve sadeleştirmelere gider .Kompozisyon kurulurken baktığımız konudaki her şey olduğu gibi çizilmez, bazı kısımlar atılabilir veya eklemeler yapılabilinir.
3-Tablonun herhangi bir yerine konan kuvvetli bir ışık , renk veya seyirciye bakan gözler vs. seyircinin gözünü o noktaya çekecektir.
4- Kompozisyonda kitlelerin büyüklükleri ,açıklık koyulukları dikkate alınır. Çok büyük bir nesnenin yanına konan küçük bir figür seyircide rahatsızlık yaratır.
5- Figür ve motifler tablo içinde görünmez çizgiler üzerine yerleştirilir, bu çizgilere tablonun arabeski denir.Göz bu çizgiler istikametinde tabloyu rahatça gezer.
6- Kerim Kayhan’ın ” Sanat Eleştirisinde Kural ve ölçüler ” kitabında ; Bir kompozisyonun dengeli olup olmadığını anlamak için gözümüz önünde tuttuğumuz bir bıçağın sırtı ile tablo dikey olarak iki eşit parçaya bölünür,her iki parçada kitle, renk, hareket ,çizgi ,leke ve figürler gibi kompozisyon unsurları karşılaştırılır ” der. Ben bunu bir çok kez uyguladım ve öğrencilerime de söyledim .Yine Bedri Rahmi Eyüboğlu resimle ilgili bir kitabında”söğütlerin suda yansıması da kendisi kadar güzeldir ” diyordu ,bu da benim için önemli bir bilgi oldu .Yaptığım tabloları ters çevirip bakmışımdır, kompozisyonu iyi oturmayan resimler aşağı doğru dökülürler (psikolojik olarak) ,sağlam kompozisyonların tersden bakılışı da güzeldir . Tabii bu dediklerim özgün bir tablo yapanlar için , reprodüksiyon ( ressamlardan kopya ) veya fotoğraflardan çalışanlar için fazla önem taşımıyor.
7- Resimde bir kompozisyon çizgi , renk, leke , hareket ,ışık – gölge , koyu açık , figürlerin durumu ,denge gibi bir çok elemanın uyum içinde kurgulanması ile oluşur .Tasar ilkeleri dediğimiz bu konuların bazılarını ben ayrı sayfalar olarak da hazırlıyorum .
8- Biçimlerin büyüklük küçüklükleri iyi ayarlanırsa kendilerini daha iyi gösterirler. Biçimleri farklı bile olsa aynı büyüklükteki kitleler birbirini dengeler.
9- Şekillerin belli aralıklarla tekrar edilmesiyle ritm ortaya çıkar. Aralıklarda daima eşitlik olur ve benzer şekiller yanyana gelirse monoton bir kompozisyon ortaya çıkar .Sıkıcılığı kaldırmak için farklı büyüklükte aralıklar kullanmalıdır. Büyük biçim ve kitlelelerin etrafında geniş aralıklar bırakılması uygun olur .
10- Kompozisyonda hareket olayı çok önemlidir. Figürlerin, lekelerin haraketi ile resim daha bir çekicilik kazanır.
11- Işık ve Gölge de bir kompozisyonda dikkat edeceğimiz öğelerdendir. Işığı gölge ile düşünmek gerekir, her ışık kaynağı bir gölge yaratır. Işığın kaynağı da önemlidir, yön değiştikçe gölgeler de yön değiştirirler. Işık Gölge oyunları ile canlı ,dinamik bir kompozisyon oluşturulabilinir.Işık gölge eksikliği sükunet , rahatlıkla birlikte monotonluk da yaratabilir.
12- Uygunluk
Bazı uygunluklar kompozisyonda ölçülü kullanıldıklarında bütünlüğü sağlarlar .Yön Uygunluğu , Ölçü uygunluğu
Biçim uygunluğu , aralık uygunluğu ,doku uygunluğu gibi.
13- Kompozisyonda denge (Kitle olarak-renk olarak-açık koyu olarak) resmi oluşturan parçaların kendi aralarında anlaşmalarıdır . Bu yukarıda saydığımız bir çok tasar öğesi ile ilgilidir.
Bunu yukarıdaki şekillere bakarak açıklamaya çalışacağım. a) şıkkında bir tarafta büyük diğer tarafta daha küçük bir kitle vardır dolayısıyle dengeli değildir. b) Şıkkında , iki tarafta eşit kütle vardır dolayısıyle dengelidir ama resimde bu denge monotonluk yaratır , kullanılmaz. c) Şıkkında denge vardır, sağdaki büyük kütleye karşı küçük kütlenin yanına ilave bir parça eklenerek denge kurulmuştur. Bizim uygulayacağımız denge bu çeşit olacaktır. Daima simetriyi bozacağız .d) şıkkında iki tarafta aynı kütle vardır ama biri açık biri koyudur, koyu olan daha ağır gibi görünür burada denge yoktur. Bunun karşılığı e) Şıkkında Sağ taraftaki kitle koyu olacak içini boyamayı unutmuşum ,bir önceki şıkkın dengeli hali. Açık kütlenin yanına koyu bir kütle konularak denge sağlanıyor .f) Şıkkında kütleler yine aynıdır bir tarafta mavi diğer tarafta kırmızı renk vardır. Kırmızı renk daha hacimli görüneceğinden kütleler aynı olmasına karşılık denge bozuktur. Bunun dengesini kurmak için g) şıkkında olduğu gibi mavinin yanına ilave bir sıcak renk konur. Burada size çizgi , ton ve renk olarak denge hakkında bilgi vermiş oldum.
14- Bir tarafta yarım bırakılmış şekiller varsa karşı tarafta da yarım şekiller olmalı.
Ön plan ve arka plan birbirine lekelerle bağlanmış , figürler yanyana gelerek bir kitle oluşturmuş . Derli toplu bir kompozisyonda figürlerle,lekelerle bir kitle oluşturmak gerekir.
Bu resimde biçim benzerliklerinin , bütünlüğün sağlanmasında etkisi olmuştur . Aynı renk resmin her tarafında kullanılmıştır. Kırmızı renk dikkatimizi bir merkeze çekmektedir, gözümüz oradan başlayarak tabloyu dolaşmakta .Figürler bu dolaşımı sağlayacak şekilde yerleştirilmiş , tablonun arabeski dediğimiz kompozisyonu oluşturan gizli çizgiler belli oluyor.
Klasik resim anlayışında koyu tonlar çokça kullanılırdı . Resmin etrafı koyu tonlarla çevrilip ışık ortalarda kullanılırdı . Figürlerle bir kitle oluşturulmuş, kolay kompozisyonun kurallarından biri bu kitleleri oluşturup koyu tonlarla birbirine bağlamaktır. Duvar örerken taşları harçla bağlamak gibi . Klasik resimlerde ışık bir noktadan gelir.
Bu resimde benzer tonlardaki lekelerin yanyana gelerek tabloda bütünlüğü sağlamasını görüyoruz.
Resim yaparken kompozisyonda dikkat edeceğimiz noktalar
1- Demek ki ; figür ve motifler seyircinin gözünü resmin merkezine çekerek , resmin içinde rahatlıkla dolaştıracak bir şekilde yerleştirilir .
2- Konuyu daha iyi anlatabilmek için sanatçı bazı kısımlarda abartmalara ve sadeleştirmelere gider .Kompozisyon kurulurken baktığımız konudaki her şey olduğu gibi çizilmez, bazı kısımlar atılabilir veya eklemeler yapılabilinir.
3-Tablonun herhangi bir yerine konan kuvvetli bir ışık , renk veya seyirciye bakan gözler vs. seyircinin gözünü o noktaya çekecektir.
4- Kompozisyonda kitlelerin büyüklükleri ,açıklık koyulukları dikkate alınır. Çok büyük bir nesnenin yanına konan küçük bir figür seyircide rahatsızlık yaratır.
5- Figür ve motifler tablo içinde görünmez çizgiler üzerine yerleştirilir, bu çizgilere tablonun arabeski denir.Göz bu çizgiler istikametinde tabloyu rahatça gezer.
6- Kerim Kayhan’ın ” Sanat Eleştirisinde Kural ve ölçüler ” kitabında ; Bir kompozisyonun dengeli olup olmadığını anlamak için gözümüz önünde tuttuğumuz bir bıçağın sırtı ile tablo dikey olarak iki eşit parçaya bölünür,her iki parçada kitle, renk, hareket ,çizgi ,leke ve figürler gibi kompozisyon unsurları karşılaştırılır ” der. Ben bunu bir çok kez uyguladım ve öğrencilerime de söyledim .Yine Bedri Rahmi Eyüboğlu resimle ilgili bir kitabında”söğütlerin suda yansıması da kendisi kadar güzeldir ” diyordu ,bu da benim için önemli bir bilgi oldu .Yaptığım tabloları ters çevirip bakmışımdır, kompozisyonu iyi oturmayan resimler aşağı doğru dökülürler (psikolojik olarak) ,sağlam kompozisyonların tersden bakılışı da güzeldir . Tabii bu dediklerim özgün bir tablo yapanlar için , reprodüksiyon ( ressamlardan kopya ) veya fotoğraflardan çalışanlar için fazla önem taşımıyor.
7- Resimde bir kompozisyon çizgi , renk, leke , hareket ,ışık – gölge , koyu açık , figürlerin durumu ,denge gibi bir çok elemanın uyum içinde kurgulanması ile oluşur .Tasar ilkeleri dediğimiz bu konuların bazılarını ben ayrı sayfalar olarak da hazırlıyorum .
8- Biçimlerin büyüklük küçüklükleri iyi ayarlanırsa kendilerini daha iyi gösterirler. Biçimleri farklı bile olsa aynı büyüklükteki kitleler birbirini dengeler.
9- Şekillerin belli aralıklarla tekrar edilmesiyle ritm ortaya çıkar. Aralıklarda daima eşitlik olur ve benzer şekiller yanyana gelirse monoton bir kompozisyon ortaya çıkar .Sıkıcılığı kaldırmak için farklı büyüklükte aralıklar kullanmalıdır. Büyük biçim ve kitlelelerin etrafında geniş aralıklar bırakılması uygun olur .
10- Kompozisyonda hareket olayı çok önemlidir. Figürlerin, lekelerin haraketi ile resim daha bir çekicilik kazanır.
11- Işık ve Gölge de bir kompozisyonda dikkat edeceğimiz öğelerdendir. Işığı gölge ile düşünmek gerekir, her ışık kaynağı bir gölge yaratır. Işığın kaynağı da önemlidir, yön değiştikçe gölgeler de yön değiştirirler. Işık Gölge oyunları ile canlı ,dinamik bir kompozisyon oluşturulabilinir.Işık gölge eksikliği sükunet , rahatlıkla birlikte monotonluk da yaratabilir.
12- Uygunluk
Bazı uygunluklar kompozisyonda ölçülü kullanıldıklarında bütünlüğü sağlarlar .Yön Uygunluğu , Ölçü uygunluğu
Biçim uygunluğu , aralık uygunluğu ,doku uygunluğu gibi.
13- Kompozisyonda denge (Kitle olarak-renk olarak-açık koyu olarak) resmi oluşturan parçaların kendi aralarında anlaşmalarıdır . Bu yukarıda saydığımız bir çok tasar öğesi ile ilgilidir.
Bunu yukarıdaki şekillere bakarak açıklamaya çalışacağım. a) şıkkında bir tarafta büyük diğer tarafta daha küçük bir kitle vardır dolayısıyle dengeli değildir. b) Şıkkında , iki tarafta eşit kütle vardır dolayısıyle dengelidir ama resimde bu denge monotonluk yaratır , kullanılmaz. c) Şıkkında denge vardır, sağdaki büyük kütleye karşı küçük kütlenin yanına ilave bir parça eklenerek denge kurulmuştur. Bizim uygulayacağımız denge bu çeşit olacaktır. Daima simetriyi bozacağız .d) şıkkında iki tarafta aynı kütle vardır ama biri açık biri koyudur, koyu olan daha ağır gibi görünür burada denge yoktur. Bunun karşılığı e) Şıkkında Sağ taraftaki kitle koyu olacak içini boyamayı unutmuşum ,bir önceki şıkkın dengeli hali. Açık kütlenin yanına koyu bir kütle konularak denge sağlanıyor .f) Şıkkında kütleler yine aynıdır bir tarafta mavi diğer tarafta kırmızı renk vardır. Kırmızı renk daha hacimli görüneceğinden kütleler aynı olmasına karşılık denge bozuktur. Bunun dengesini kurmak için g) şıkkında olduğu gibi mavinin yanına ilave bir sıcak renk konur. Burada size çizgi , ton ve renk olarak denge hakkında bilgi vermiş oldum.
14- Bir tarafta yarım bırakılmış şekiller varsa karşı tarafta da yarım şekiller olmalı.
Ön plan ve arka plan birbirine lekelerle bağlanmış , figürler yanyana gelerek bir kitle oluşturmuş . Derli toplu bir kompozisyonda figürlerle,lekelerle bir kitle oluşturmak gerekir.